اینکوترمز چیست؟
Incoterms مخفف عبارت International Commercial Terms به معنای “اصطلاحات تجاری بین‌المللی” شامل مجموعه‌ی از پیش تعریف شده‌ای از اصطلاحات تجاری است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی(ICC) در رابطه با قوانین تجاری بین‌المللی منتشر می‌شود. این اصطلاحات برای تفکیک هزینه‌ها و مسئولیت‌ها بین فروشنده و خریدار استفاده می‌شوند، که شامل شرایط مربوط به تحمل هزینه‌ها، بارگیری و تخلیه، بیمه، مسئولیت خسارت و سایر جزئیات حمل و نقل است. با استفاده از اینکوترمز، شرکت‌ها می‌توانند به صورت دقیق قوانین و شرایط مربوط به حمل و نقل را تعیین کرده و از ابهامات و ناسازگاری ها در تجارت بین المللی جلوگیری کنند. قواعد اینکوترمز شامل مجموعه‌ای از اصطلاحات تجاری 3 کلمه‌ای می‌باشد که با هدف منتقل کردن ساده وظایف، هزینه‌ها و ریسک‌های مرتبط با حمل و نقل بین‌المللی و تحویل کالاها ایجاد شده است. اولین سند منتشره از اصطلاحات تجاری بین‌المللی در سال 1923 منتشر شد و اولین سندی که با عنوان اینکوترمز منتشر گردید مربوط به سال 1936 است.
استفاده از قواعد اینکوترمز از بروز اختلافات ناشی از تفسیر نادرست اصطلاحات بکار رفته در قراردادهای تجاری جلوگیری می‌نمایند.
قواعد اینکوترمز چه مواردی را شامل می‌شوند؟
موضوعات مورد بحث در قواعد اینکوترمز بسیار گسترده هستند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان موراد ذیل اشاره کرد:
– حدود مسئولیت طرفین
– هزینه‌های هر دو طرف قرارداد
– ریسک‌های محتمل تجاری موجود بین خریدار و فروشنده
بعضی از مهم‌ترین مفاهیم اینکوترمز شامل موارد زیر می‌شود:
Delivery: یا تحویل، نقطه‌ای در معامله است که ریسک از بین رفتن یا آسیب کالاها از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.
Arrival: یا تحویل، نقطه‌ای که در آن هزینه حمل پرداخت می‌شود.
Free: فروشنده متعهد می‌شود که کالاها را به نقطه‌ای برساند که از آنجا مورد حمل و نقل قرار گیرند.
Carrier: هر فردی که در قرارداد حمل و نقل، وظیفه حمل و نقل با قطار، جاده، هوا، دریا، رودخانه یا ترکیبی از این روش‌ها را بر عهده می‌گیرد.
Freight Forwarder: شرکتی که قرارداد باربری بسته یا در آن مشارکت میکند.
Terminal: هر محل سرپوشیده یا غیر سرپوشیده مثل انبار، پارکینگ، گاراژ کانتینرها یا ترمینال بار جاده‌ای، ریلی، یا هوایی.
To clear for export: دریافت گواهی ترخیص صادراتی بار و گرفتن جواز صادرات.
مزایای قراردادهای اینکوترمز
از جمله مزایای قراردادهای اینکوترمز که سبب به کارگیری و رعایت آن در طول قراردادهای حمل و نقل می‌شود می‌توان موارد زیر را نام برد:
سادگی: استفاده از اینکوترمز‌ها می‌تواند به سادگی و شفافیت در تعیین شرایط تحویل کالا و هزینه‌های مربوط به آن کمک کند.
حمایت قانونی: استفاده از اینکوترمز‌ها به فروشندگان و خریداران کمک میکند تا در صورت وقوع نزاعات قانونی، دستورالعمل‌های دقیقی را داشته باشند.
کاهش خطر: استفاده از اینکوترمز‌ها می‌تواند به کاهش خطرات مربوط به تحویل کالا و هزینه‌های مربوط به آن کمک کند.
تسهیل تجارت بین‌المللی: استفاده از اینکوترمز‌ها می‌تواند به تسهیل تجارت بین‌المللی کمک کند و باعث افزایش روابط تجاری بین کشورها شود.
تضمین کیفیت: استفاده از اینکوترمز‌ها می‌تواند به تضمین کیفیت کالا و تحویل آن به موقع کمک کند.
عدم آگاهی درست از این قواعد می‌تواند منجر به اتلاف وقت و انرژی و همچنین زیان‌های مالی بسیار زیادی در زمینه‌های مختلف از جمله واردات کالا شود.
معایب قراردادهای اینکوترمز
با وجود ویژگی‌های فوق الذکر، اینکوترمز دارای محدودیت‌هایی نیز می‌باشد که شناخت آن‌ها در استفاده‌ی درست از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. باید به یاد داشته باشید که اینکوترمز تنها بخشی از قرارداد تجارت بین‌المللی محسوب می‌شود.
از مهم‌ترین محدودیت‌های قواعد اینکوترمز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم اشاره به مبلغ پرداخت شده و یا روش‌های پرداخت مورد استفاده در معاملات
- عدم صرف نظر کردن از قوانین رسمی و اجباری
- عدم اشاره کردن به انتقال مالکیت کالاها، نقض قراردادها و مسئولیت محصول (به عبارت دیگر، عدم اشاره به نوع مالکیت)
- نمی‌توان این اصطلاحات را به جای قرارداد رسمی بین دو طرف قرارداد بکار برد
- مسئولیت بیمه کالا در هیچ‌یک از اصطلاحات اینکوترمز به جز گروه C مشخص نشده است. در نتیجه، طرفین قرارداد حتماً باید به صورت جداگانه به این موضوع پرداخت شود.
آشنایی با گروه اصطلاحات اینکوترمز
اینکوترمز شامل 13 اصطلاح است که در چهار گروه E ،F ،C و D طبقه‌بندی شده‌اند. بنابراین اگر در قرارداد فروش بین‌المللی کالا به یکی از این اصطلاحات اشاره شود، عبارت مورد نظر طبق اینکوترمز مورد تفسیر قرار می‌گیرد.
E Group
گروه E در اصطلاحات اینکوترمز
EX Works (EX)
در این دسته فروشنده کالا را آماده کرده و در مکانی مشخص در کشور مبدأ(مانند انبار یا کارخانه تولیدی) به خریدار تحویل می‌دهد و از آنجا به بعد مسئولیت فروشنده به اتمام می‌رسد.
نکات:
• حداقل تعهد و کمترین سطح الزامات برای فروشنده است.
• نقطه انتقال ریسک و هزینه زمانی است که فروشنده کالا را در مکان مشخص‌شده قرار می‌دهد. از این رو محل تحویل باید به صورت دقیق و شفاف مشخص شود.
• این قانون برای همه شیوه های حمل‌ونقل قابل استفاده است.
• هزینه و مسئولیت بارگیری در مبدا برعهده خریدار است.
• هزینه تشریفات گمرکی و انجام آن بر عهده خریدار است. از این رو درصورتی که خریدار پیشبینی کند که ممکن است در فرآیند تشریفات صادرات دچار مشکل شود، بهتر است از قاعده FCA که در آن مسئولیت و هزینه انجام تشریفات صادرات برعهده فروشنده است، استفاده کند.
• هزینه بیمه برعهده خریدار است.
F Group
گروه F در اصطلاحات اینکوترمز
Free carrier (FCA)
در این اصطلاح فروشنده (فرستنده)، کالا را پس از ترخیص صادراتی(تشریفات گمرکی کالا برای صادرات از کشور فروشنده) در محل مقرر به حمل‌کننده تعیین‌شده از سوی خریدار تحویل می‌دهد. بنابراین تشریفات گمرکی و بارگیری بر عهده فرستنده کالا است.
فرستنده کالاها را به یکی از دو روش زیر به خریدار تحویل می‌دهد:
1. انبار فروشنده: در این حالت فروشنده وظیفه بارگیری کالا در وسیله حمل را بر عهده دارد. در این روش هزینه و ریسکی که فروشنده متحمل می‌شود تا لحظه بارگیری کالا است.
2. محلی غیر از انبار فروشنده: اگر محلی غیر از انبار فروشنده برای تحویل در نظر گرفته شود، کالا در وسیله حمل فروشنده بارگیری و به محل موردنظر منتقل می شود. در این حالت هزینه و ریسک تا محل موردنظر بر عهده فروشنده می‌باشد.
نکات:
• نقطه انتقال ریسک و هزینه به خریدار در محل تحویل کالا است. از این رو محل تحویل باید به صورت دقیق و شفاف مشخص شود.
• این قانون ممکن است در بیش از یک روش حمل‌ونقل استفاده شود.
• در FCA، فروشنده باید کالا را برای صادرات ترخیص کند. با این‌حال، هیچ تعهدی در قبال انجام و پرداخت هزینه واردات در کشور مقصد ندارد.
• هزینه بیمه بر عهده خریدار است.
Free alongside ship (FAS)
در این روش فروشنده، کالا را پس از ترخیص صادراتی، در اسکله یا بارانداز معین‌شده در بندر مبدأ به خریدار یا نماینده او تحویل می‌دهد. به عبارتی خریدار از این لحظه به بعد باید کلیه مخارج کالا و خطرهای از بین رفتن یا آسیب دیدن کالا را برعهده بگیرد.
نکات:
• حمل‌ونقل داخل کشور مبدأ، بر عهده فروشنده است.
• این اصطلاح فقط برای حمل‌ونقل از طریق دریا یا آبراه‌های داخلی کاربرد دارد.
• نقطه بارگیری، که در آن کالا از اسکله یا بارج به کشتی منتقل می‌شود باید دقیقا ذکر شود.
• FAS فروشنده را ملزم میکند که در صورت لزوم، کالا را برای صادرات ترخیص کند. با این‌حال، فروشنده هیچ تعهدی در قبال انجام و پرداخت هزینه واردات در کشور مقصد ندارد.
• هزینه بیمه بر عهده خریدار است.
Free on board (FOB)
در این قاعده فروشنده پس از ترخیص صادراتی، کالا را در بندر تعیین‌شده در مبدأ بر روی کشتی بارگیری کرده و در آنجا به حمل‌کننده به‌عنوان نماینده خریدار، تحویل می دهد و مسئولیت از میان رفتن یا آسیب دیدن کالا و هزینه ها از همانجا به خریدار منتقل می شود.
نکات:
• هنگامی‌که کالا در کشتی بارگیری می‌شود، ریسک کالا به خریدار واگذار می شود.
• این اصطلاح فقط برای حمل و نقل از طریق دریا یا آبراه‌های داخلی کاربرد دارد.
• FOB فروشنده را ملزم میکند که در صورت لزوم، کالا را برای صادرات ترخیص کند. با این‌حال، فروشنده هیچ تعهدی در قبال انجام و پرداخت هزینه واردات در کشور مقصد ندارد.
C Group
گروه C در اصطلاحات اینکوترمز
Carriage paid to (CPT)
این اصطلاح بدین معناست که فروشنده کالا را به حمل‌کننده‌ای که خود تعیین کرده است در مبدا تحویل می‌دهد و مسئولیت از میان رفتن یا آسیب دیدن کالا از همانجا به خریدار منتقل می شود. اما فروشنده باید هزینه‌ها و کرایه لازم جهت حمل کالا تا بندر مقصد را بپردازد.
اگر از حمل‌کنندگان متعددی برای حمل کالا به مقصد مقرر استفاده شود، مسئولیت خطرهای متوجه کالا هنگامی منتقل می‌گردد که کالا به نخستین حمل‌کننده تحویل داده شود.
نکات:
• از این اصطلاح می‌توان برای انواع شیوه‌های حمل‌ونقل ازجمله حمل‌ونقل مرکب استفاده کرد.
• در CPT دو مکان اهمیت دارد: مکان یا نقطه‌ای که کالا در آن تحویل داده می‌شود (برای انتقال ریسک از فروشنده به خریدار) و مکان یا نقطه توافق شده به‌عنوان مقصد کالا (برای انتقال هزینه از فروشنده به خریدار).
• هزینه تخلیه در مقصد بر عهده خریدار است.
• در CPT فروشنده باید کالا را برای صادرات ترخیص کند. با این‌حال، فروشنده هیچ تعهدی در قبال انجام و پرداخت هزینه واردات در کشور مقصد ندارد.
• هزینه بیمه بر عهده خریدار است.
Cost and freight (CFR)
در این اصطلاح کالا پس از بارگیری بر روی کشتی در مبدا، به خریدار تحویل داده می شود و مسئولیت از میان رفتن یا آسیب دیدن کالا در همانجا از فروشنده به خریدار منتقل می شود. اما فروشنده باید هزینه‌ها و کرایه لازم جهت حمل کالا تا بندر مقصد را بپردازد.
نکات:
• این اصطلاح فقط برای حمل‌ونقل از طریق دریا یا آبراه‌های داخلی کاربرد دارد.
• در CFR دو بندر مهم هستند: بندری که در آن کالا بر روی کشتی تحویل داده می‌شود (نقطه انتقال ریسک از خریدار به فروشنده) و بندری که به‌عنوان مقصد کالا مورد توافق قرارگرفته است (نقطه انتقال هزینه از خریدار به فروشنده).
• هزینه تخلیه در مقصد بر عهده خریدار است.
• CFR از فروشنده می‌خواهد تا در صورت لزوم، کالا را برای صادرات ترخیص کند. با این‌حال، هیچ تعهدی در قبال انجام و پرداخت هزینه واردات در کشور مقصد ندارد.
• هزینه بیمه بر عهده خریدار است.
Carriage and insurance paid to (CIP)
این اصطلاح بدین معناست که فروشنده کالا را در مبدا به حمل‌کننده‌ای که خود تعیین کرده است تحویل می‌دهد و ریسک کالا را به خریدار منتقل میکند، اما باید هزینه لازم جهت حمل کالا تا مقصد مقرر را بپردازد.
نکات:
• از این اصطلاح می‌توان برای انواع شیوه‌های حمل‌ونقل ازجمله حمل‌ونقل مرکب استفاده کرد.
• در CIP دو مکان اهمیت دارد: مکان یا نقطه‌ای که کالا در آن تحویل داده می‌شود (برای انتقال ریسک از فروشنده به خریدار) و مکان یا نقطه توافق شده به‌عنوان مقصد کالا (برای انتقال هزینه از فروشنده به خریدار).
• مقصد باید به صورت دقیق مشخص شود زیرا مسئولیت قرارداد حمل و نقل، بیمه و هزینه های آن تا نقطه مقصد به عهده فروشنده است.
• هزینه تخلیه در مقصد بر عهده خریدار است.
• CIP فروشنده را ملزم میکند تا در صورت لزوم، کالا را برای صادرات ترخیص کند. با این‌حال، هیچ تعهدی در قبال انجام و پرداخت هزینه واردات در کشور مقصد ندارد.
• هزینه بیمه بر عهده فروشنده است.
Cost insurance and freight (CIF)
در این اصطلاح محل تحویل پس از بارگیری محموله توسط فروشنده بر روی کشتی است. فروشنده باید هزینه‌ها و کرایه لازم جهت حمل کالا تا بندر مقصد را بپردازد، اما مسئولیت از میان رفتن یا آسیب دیدن کالا و همین‌طور هرگونه هزینه اضافی ناشی از حوادثی که پس از تحویل روی می‌دهد، با خریدار است. در واقع، این مسئولیت ها در مبدا و پس از بارگیری محموله بر روی کشتی، از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.
نکات:
• این اصطلاح فقط برای حمل‌ونقل از طریق دریا یا آبراه‌های داخلی کاربرد دارد.
• در این اصطلاح دو بندر اهمیت دارد: بندر مبدا که تحویل کالا بر روی کشتی صورت می گیرد (نقطه انتقال ریسک از فروشنده به خریدار) و بندر مقصد ( نقطه انتقال هزینه از فروشنده به خریدار).
• هزینه تخلیه در مقصد بر عهده خریدار است.
• مقصد معمولاً گمرک است.
• فروشنده باید در صورت نیاز، کالا را برای صادرات ترخیص کند اما او مسئولیتی در قبال انجام و پرداخت هزینه واردات در کشور مقصد ندارد.
• هزینه بیمه برعهده فروشنده است.
D Group
گروه D در اصطلاحات اینکوترمز
Delivered at place (DAP)
در این اصطلاح محل تحویل جایی توافق شده در مقصد است که فروشنده کالا را بر روی وسیله حمل و نقل و آماده برای تخلیه به خریدار تحویل می دهد. فروشنده مسئولیت ریسک های وارده به محموله و هزینه ها را تا مقصد یا همان محل تحویل بر عهده دارد.
نکات:
• از این اصطلاح می‌توان برای انواع شیوه‌های حمل‌ونقل ازجمله حمل‌ونقل مرکب استفاده کرد.
• نقطه انتقال ریسک و هزینه به خریدار در محل تحویل کالا است. از این رو محل تحویل باید به صورت دقیق و شفاف توسط طرفین مشخص شود.
• مسئولیت تخلیه کالا در مقصد بر عهده خریدار است.
• وظیفه ترخیص کالا برای صادرات بر عهده فروشنده است اما فروشنده مسئولیتی در قبال انجام و پرداخت هزینه واردات در کشور مقصد ندارد.
• هزینه بیمه بر عهده فروشنده است.
Delivered at place unloaded (DPU)
در این اصطلاح محل تحویل جایی توافق شده در مقصد است که فروشنده کالا را پس از تخلیه از روی وسیله حمل و نقل، به خریدار تحویل می دهد. فروشنده مسئولیت ریسک های وارده به محموله و هزینه ها را تا زمان تخلیه کالا در مقصد یا همان محل تحویل بر عهده دارد.
این اصطلاح تنها اصطلاحی است که در آن فروشنده مسئولیت تخلیه کالا در مقصد را برعهده دارد.
نکات:
• از این اصطلاح می‌توان برای انواع شیوه‌های حمل‌ونقل ازجمله حمل‌ونقل مرکب استفاده کرد.
• نقطه انتقال ریسک و هزینه به خریدار در محل تحویل کالا است. از این رو محل تحویل باید به صورت دقیق و شفاف توسط طرفین مشخص شود.
• مسئولیت تخلیه کالا در مقصد بر عهده فروشنده است.
• وظیفه ترخیص کالا برای صادرات بر عهده فروشنده است اما او مسئولیتی در قبال انجام و پرداخت هزینه واردات در کشور مقصد ندارد.
• هزینه بیمه بر عهده فروشنده است.
Delivered duty paid (DDP)
در این اصطلاح محل تحویل جایی توافق شده در مقصد است که فروشنده کالا را پس از ترخیص، بر روی وسیله حمل و نقل و آماده برای تخلیه، به خریدار تحویل می دهد. فروشنده مسئولیت ریسک های وارده به محموله و هزینه ها را تا مقصد یا همان محل تحویل بر عهده دارد.
نکات:
• از این اصطلاح می‌توان برای انواع شیوه‌های حمل‌ونقل ازجمله حمل‌ونقل مرکب استفاده کرد.
• بیشترین تعهد و بیشترین سطح الزامات برای فروشنده است.
• مسئولیت ترخیص از کشور مبدا و پرداخت حقوق و عوارض و مالیات های گمرکی در مقصد بر عهده فروشنده است.
• نقطه انتقال ریسک و هزینه به خریدار در محل تحویل کالا است. از این رو محل تحویل باید به صورت دقیق و شفاف توسط طرفین مشخص شود.
• مسئولیت تخلیه کالا از روی وسیله حمل و نقل به عهده خریدار است.
• هزینه بیمه بر عهده فروشنده است.
اصطلاحات اینکوترمز مربوط به ریسک در حمل و نقل‌‌های دریایی و آب‌های داخلی
| اینکوترمز 2020 | فروشنده | حامل | بندر | بارگیری در بندر | در کشتی | تخلیه بار در بندر | بندر |
| FOB | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | خریدار | خریدار | خریدار |
| FAS | فروشنده | فروشنده | فروشنده | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار |
| CFR | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | خریدار | خریدار | خریدار |
| CIF | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | خریدار | خریدار | خریدار |
قوانین اینکوترمز مربوط به ریسک در حمل و نقل از طریق سایر راه‌ها
| فروشنده | حامل | بندر | کشتی | بندر | ترمینال | محل مورد نظر | تخلیه بار در مقصد |
| فروشنده | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار |
| فروشنده | فروشنده | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار |
| فروشنده | فروشنده | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار | خریدار |
| فروشنده | فروشنده | بیمه | بیمه | بیمه | بیمه | بیمه | خریدار |
| فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | خریدار |
| فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | خریدار |
| فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده | فروشنده |
سخن پایانی
در این مقاله با چهار گروه معروف اینکوترمز آشنا شدیم. همانطور که در نکات هر دسته یادآور شدیم، برخی از این اصطلاحات همچون FAS، FOB، CFR و CIF تنها برای حمل دریایی و آبراه ها و سایر اصطلاحات برای تمام روش های حمل و نقل کاربرد دارند.
در این مقاله تلاش کردیم تا به سوال مهم و ضروری اینکوترمز چیست پاسخ دهیم و با اصطلاحات اینکوترمز آشنا شویم. شناخت کامل انواع اینکوترمز برای تاجران و افرادی که خرید خارجی انجام می دهند از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا موجب می‌شود تا هم خریدار و هم فروشنده به خوبی با هزینه ها، ریسک ها و مسئولیت های خود آشنایی پیدا کنند و در دنیای گسترده تجارت بین الملل با مشکل مواجه نشوند. مجموعه تجارت پویا اینجاست تا راهنمای شما در تمام امور مربوط به تجارت بین الملل باشد.
